Πρώτη δημοσίευση: Εποπτεία, τεύχος 17, Δεκέμβριος 1977
Τώρα που οι εκλογές τέλειωσαν και δεν υπάρχει λόγος να βεβαιώνουμε το λαό πως είναι υπερώριμος, επιτρέπεται να θίξουμε και λίγο το πολιτικό μας πρόβλημα.
Το πρώτο εξαγόμενο των εκλογών είναι τούτο: ο ώριμος λαός μας ψήφισε στη συντριπτική του πλειοψηφία κόμματα είτε προσωποπαγή είτε τηλεκατευθυνόμενα. Ενώπιόν του άλλωστε, παρετάχθησαν κόμματα, όχι επιλογές. Παρετάχθησαν παροχές, όχι αρχές. Η αντιμετώπιση —για παράδειγμα— της ενωμένης Ευρώπης, έγινε με βάση πόσο θα αγοράζονται τα φασολάκια που καθαρίζουν μετά λύσσης μπροστά στην πόρτα της αυλής τους μαυροφόρα σύμβολα μιας ρωμιοσύνης, που πεισμόνως αρνούμεθα να κλάψουμε. Η οικονομική πολιτική, μετέπεσε σε προβληματισμό περι του εάν θα δοθεί πρώτα δωρεάν η Παιδεία ή πρώτα δωρεάν η Υγεία ή πρώτα δωρεάν η Οικία -και κατά πόσον θα γίνει αύξησις των συντάξεων κατά 350% ή θα πρέπει 520% ή μήπως 830%. Πολλά ελέχθησαν και περί των υπονόμων των Αθηνών. Η εξωτερική μας πολιτική, περιεστράφη γύρω από το ερώτημα εάν καλύτεροι σύμμαχοι είναι οι Σάξωνες ή οι Βουσμάνοι ή ίσως όλοι συλλήβδην. Κεχηνότες αγρότες παρακολούθησαν αντεγκλήσεις για την διεθνοποίηση, την παγκοσμιοποίηση ή την διακρατικοποίηση του Κυπριακού, ενώ δεν είχαν ακόμη καταλήξει έάν τό πρόβλημα αυτό επηρρεάζει την πολιτική, την ηθική ή την στρατηγική των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ο λαός ψήφισε αρχηγό-προστάτη. Έγινε επιλογή αφεντικού. Ενώπιόν του άλλωστε, παρετάχθησαν αρχηγοί, οιονεί αρχηγοί, νεομεσσίες και μαριονέτες, ελαχιστότατοι δε πολιτικοί άνδρες — που μερικοί από αυτούς αναγκάσθηκαν πριν την 20ή Νοεμβρίου να υποδυθούν τον αρχηγό για να επιβιώσουν. Η ποιότητα των συνθημάτων που εκτοξεύονταν, ήταν επιπέδου Κάφρων. Μια ανηλεής μάχη εντυπώσεων με συνοδεία θρασύτατες μεγαλοστομίες, δεν άφησε περιθώριο ούτε για δύο λεπτών περίσκεψη.
Πού κινήθηκαν τα κόμματα ως εκφραστές του λαού; Στα ίδια, γνωστότατα από τον 19ο αίώνα —ή και πριν απ’ αυτόν— σχήματα. Οι ίδιοι μύθοι, σαν να μην έχει τίποτε παρεμβληθεί. Η μυθολογία περί Δεξιάς, Κέντρου και Αριστεράς, η μυθολογία περί προοδευτικών και συντηρητικών, η μυθολογία περί λαού και ολιγαρχίας. Παρακολουθώντας τα μπαλκόνια, έμενε κανείς με την εντύπωση ότι συμπλέκονται Ορεινοί με Πεδινούς, ή ακόμα και Γουέλφοι με Γιβελίνους. Ούτε ένα κόμμα με σύγχρονο κοινωνιολογικό προβληματισμό, ούτε ένα κόμμα με αγωνία για μια τεχνολογική ανάπτυξη που μεταβάλλει ραγδαία τις διαστάσεις του ανθρώπου. Γνησιότατα βαλκανικά πλέγματα αντιμετώπισαν την ένωση της Ευρώπης όπως ίσως επέβαλλαν οι προ του Βίκτωρος Ουγκώ καχυποψίες έναντι των Αψβούργων. Υποψήφιοι πρόεδροι κοινότητος της Ζαχλωρούς στο μπαλκόνι της Πλατείας Συντάγματος (και πέραν αυτού) διαφήμιζαν μιαν έννοια προόδου ικανής να ενθουσιάσει τον Κοντορσέ, την στιγμή που το πρόβλημά μας είναι η τιθάσευση της αλόγιστης ανάπτυξης! Υπό την σκιάν μιας πυρηνικής ισχύος αδιανόητης, υποσχέθηκαν στην συμπαθή μοδίστα Γεωργία, πως αν βγουν, δεν θα κλείνη η μπουτίκ, «Ici Paris», που άνοιξε στα Λιόσια. Όλο το επιστημονικό και γνωσιολογικό αδιέξοδο της εποχής μας, υπεχώρησε κάθιδρο και άναυδο μπροστά στον κατακλυσμό των παραπλανητικών συνθημάτων που χρησιμοποίησαν οι μέτριοι και κακοήθεις πολιτικοί μας αγκιτάτορες. Κι άφησαν το λαό αυτό δέσμιο της ψυχολογίας του: Μεταξύ της αλεπούς του Αισώπου και του γαϊδάρου του Μπουριντάν, να περιφρονεί αυτό που πράγματι θάθελε νάχει και ανίκανο να ενεργήσει μπροστά στις αντιφατικές επιθυμίες του.
Όχι! Το αποτέλεσμα των εκλογών της 20ής Νοεμβρίου, δεν απέδειξε καμιάν ωριμότητα του λαού και καμιά πολιτική υπευθυνότητα. Είναι το αποτέλεσμα της απουσίας ενημέρωσης, της απουσίας υπευθυνότητας, της απουσίας του πραγματικού προβληματισμού. Για μια ακόμα φορά, οι επιλογές στις λύσεις των προβλημάτων, θα γίνουν ερήμην του λαού που μόλις απεφάνθη, ερήμην του λαού που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Ένα μικρό Ιερατείο θα χειρισθεί αναγκαστικά τα αγωνιώδη προβλήματα του τόπου μακράν της δημοσιότητος και της δημαγωγικής συνθηματολογίας. Ερήμην του λαού -προς προστασίαν του !! Όλοι γνωρίζουμε ότι αυτό το φοβερό γεγονός είναι υποχρεωτικό. Και τούτο αποδείχνει ότι, το αποτέλεσμα των εκλογών συνιστά κίνδυνο για τη Δημοκρατία. Και ο κίνδυνος αυτός επιτείνεται από την αυταπάτη του λαού ότι ενίκησε.
Θα καταλάβουν άραγε οι υπεύθυνοι ότι η επικράτηση των συνθημάτων σημαίνει απουσία ενημέρωσης; Θα καταλάβουν τα κόμματά μας ότι αυτοαναιρούνται με την κυκλοφορία γελοίων συνθημάτων; Και κυρίως, θα καταλάβει ο λαός αυτός επιτέλους ότι κανένα κόμμα δεν μπορεί να του χορηγήσει σπονδυλική στήλη, ότι καμιά ιδεολογία δεν μπορεί να του χαρίσει οντότητα αλλά ότι εντελώς αντίθετα, αυτός πρέπει να χορηγήσει οντότητα σε ιδέες και κόμματα; Θα καταλάβει ότι έχει αντίστροφη πορεία απ’ αυτήν που θέλει; Θα καταλάβει πώς οι ιδέες δεν πλάθουν ανθρώπους —τουναντίον— και τα κόμματα δεν πλάθουν κοινωνίες —τουναντίον επίσης!; Θα καταλάβει ο λαός αυτός ότι δεν νικάει εάν το κόμμα του έλθει πρώτο ή δεύτερο αλλά μόνον εάν γνωρίζει σε βάθος τα προβλήματά του και επιλέγει ορθές λύσεις;
Δυστυχώς, οι θριαμβολογίες και τα κορναρίσματα τη νύχτα της 20ής Νοεμβρίου, δεν επιτρέπουν καμιάν αισιοδοξία. Και μας μένει ως μόνη ελπίδα, το Ιερατείο που θα χειρισθεί τα προβλήματα ερήμην του λαού, να επιτύχει.
Εδώ φθάσαμε (;).