Ἡ Κathleen Raine (1908 – 2003 ) ἦταν μιά ποιήτρια συγκροτημένη γύρω ἀπό συγκεκριμένο ἄξονα στήν ζωή καί τήν τέχνης της. Ὁ ξεκάθαρος προσανατολισμός της σταθερά τήν ὁδηγοῦσε σέ σημεῖα θέασης τῆς ἱερότητας πίσω ἀπό τίς ποικίλες της μορφές καί ἐκδηλώσεις στήν τέχνη, στήν ἐπιστήμη καί τήν σοφία, στή ζωή. Τήν ἴδια ἱερότητα ἀναγνώριζε καί στήν προσωπική της κλήση. Πίστευε δηλαδή στήν ἱερή φύση τῆς ποίησης, πού , ἀπό παιδί, ἔνιωθε νά τήν καλεῖ κατά ἀποκλειστικό τρόπο.
Δάσκαλος καί Μαϊστοράς της ὑπῆρξε ὁ William Blake. Μοιραζόταν μαζί του τήν πίστη πώς ἐκεῖνο πού κάνει κάποιον ποιητή εἶναι μιά καί μόνη δύναμη -ἡ δύναμη τῆς φαντασίας, τό θεῖο ὅραμα.
Σ’ αὐτόν τόν θεϊκό ὁραματισμό ἀφιέρωσε τήν ποίηση καί τήν εὐρυμάθειά της σέ ὅλη τή διάρκεια τοῦ βίου της. Ὑπῆρξε ἀπό τήν παιδική της ἡλικία χαρισματική· στά 95 χρόνια τῆς ζωῆς της δέν ἔπαψε νά δίνει μαρτυρίες γιά τίς πνευματικές ἀξίες ἀντιτιθέμενη μέ σθένος στήν ἐποχή της πού τίς ἀπέρριπτε ἀλαζονικά.
Ἄν καί ἀνατράφηκε ὡς Χριστιανή καί στά 1940 ἀσπάσθηκε τόν Ρωμαιοκαθολικισμό – ἀπόφαση πού ἀργότερα παραδέχτηκε ὡς λάθος της – τό πνεῦμα της βρισκόταν ἐγγύτερα πρός τίς Ἀνατολικές παραδόσεις καί τήν κοσμοθεωρία τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Πλωτίνου, ὅπως ἐπίσης καί αὐτήν τοῦ Ἄγγλου Πλατωνιστή, τοῦ 18ου αἰώνα, Thomas Taylor- πάνω στόν ὁποῖο ἔκανε σημαντικές μελέτες. Βρίσκοντας σύμμαχο στήν ψυχολογία τοῦ βάθους ὡς πρός τήν Ἐπιφάνεια τοῦ Θείου – τίς ἐκδηλώσεις του στήν φύση καί τόν κόσμο, συνέδεσε τίς ἀπόψεις τοῦ Γιούνγκ μέ τόν ποιητικό της ὁραματισμό. Ἡ ἄχρονη σοφία καί τά πνευματικά σύμβολα τοῦ ἀνθρώπου, κοινά σέ ὅλες τίς θρησκεῖες καί τούς αἰῶνες, διαπότισαν τό ἔργο της.
Οἱ ἐνθουσιώδεις ,ὡστόσο, πρωτοβουλίες πού ἔπαιρνε, δέν ἔβρισκαν καμία ἀνταπόκριση στήν δική της χώρα, οὔτε τήν ἔκαναν δημοφιλή. Ἀντιθέτως, ἡ ποιήτρια ἀποτελοῦσε ἐπί μακρόν ἀντικείμενο εἰρωνικῶν σχολίων, στά ὁποῖα ἀνταπαντοῦσε καυστικά. Ὅταν ἦταν νέα, ματαίως προσδοκοῦσε τήν ἔκδοση κάποιου βιβλίου της ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο Faber. Πέρασαν δεκατίες γιά νά πεῖ πώς εἶχε τήν μεταθανάτια ἀποδοχή τόσο τοῦ Εliot ὅσο καί τοῦ ἀγαπημένου της Yeats.
Τό 1981 μαζί μέ μερικούς ἄλλους ὁμοϊδεάτες καλλιτέχνες καί συγγραφεῖς ἐξέδωσε τό περιοδικό Τέμενος ” ἀφιερωμένο στίς τέχνες τῆς φαντασίας “, ὅπως διακήρυξαν οἱ συντάκτες του : Keith Critchlow, Brian Keeble, Kathleen Raine καί Philipp Sherrard. **
Διακήρυξαν ἐπίσης πώς : ὁ βαθύτερος δεσμός ἀνάμεσα στίς τέχνες καί τό ἱερό πυροδότησε τήν εὐφάνταστη δημιουργικότητα σέ ὅλες σχεδόν τίς ἀνθρώπινες κοινωνίες, ἐκτός ἀπό τήν δική μας. Αὐτό ἀκριβῶς ἀποτελοῦσε τόν στόχο τοῦ περιοδικοῦ Τέμενος: νά ἀποτελέσει πρόκληση γιά τους Ἄγγλους δημιουργούς.
Στά 1990 ὅμως τό κυρίαρχο ρεῦμα ἄλλαξε φορά. Πολλά ἦσαν πλέον τά συγγενῆ πνεύματα πού εἶχαν ἐπηρεαστεῖ ἀπό τήν συναρπαστική προσωπικότητά της, κι ἀνάμεσά τους ὁ Πρίγκιπας τῆς Οὐαλλίας. Μέ τήν μεγάλη του ὑποστήριξη ἵδρυσε τήν Ἀκαδημία Τέμενος , the Temenos Academy, στό Λονδίνο ὡς “νέα σχολή σοφίας “. Ἐκεῖ ἡ Raine προέδρευε σέ συζητήσεις καί εἰσηγήσεις ἐπιστημόνων, οἰκολόγων, οἰκονομολόγων, ὅπως ἐπίσης καί λογίων, συγγραφέων καί καλλιτεχνῶν ἀπό Ἀνατολή καί Δύση.
Τό 1992, ὅταν ἦταν ἤδη θερμά ἀναγνωρισμένη στήν Γαλλία, τήν Ἀμερική καί τήν Ἰνδία, τῆς ἀπονεμήθηκε τό χρυσό μετάλλιο ποίησης. Ὡστόσο, ὅταν κάποτε ἡ Kathleen ρωτήθηκε πῶς θά ἤθελε νά τήν θυμοῦνται, ἀπάντησε μέ τά λόγια τοῦ Blake :
( Νά θυμοῦνται ) πώς σέ ταραγμένους καιρούς φύλαξα τήν θεῖο ὅραμα.
Τό Μαγικό Ξόρκι γιά τήν Δημιουργία ἀποτελεῖ χαρακτηριστικό παράδειγμα τοῦ πνεύματος πού τήν διακατεῖχε. Μοιάζει ἁπλό καί εὔκολα προσβάσιμο, στήν πραγματικότητα ὅμως διαδηλώνει τήν κρυμμένη ἱερότητα, τήν Θεία Ἐκδήλωση πού βρίσκεται ἐ ν τ υ π ω μ έ νη σέ ὅλες τίς μορφές τῆς Δημιουργίας ἑνώνοντάς τις μέ ἀθέατους κρίκους. Ὅπως σχολίασε διευκρινιστικά ὁ Παναγιώτης Δρακόπουλος μετά τήν ἀνάγνωση τοῦ ποιήματος :
Τό ποίημα αὐτό,νομίζω, πώς ἐμπίπτει στήν ὁμάδα τῶν θεοσοφικῶν κειμένων, ἀφοῦ μεταγράφει ὅλη τήν ἀλληλουχία τῶν δημιουργημάτων σύμφωνα μέ τόν μυστικισμό τοῦ Γιάκομπ Μπαῖμε, γιά νά καταλήξει στό συμβολόγραμμα Ο,πού σημαίνει τήν Δημιουργία τοῦ κόσμου. Σέ παρόμοια ποιήματα, καί ἐν γένει κείμενα, τό βασικό στοιχείο τῆς γλώσσας, ἡ λέξη, δέν πρέπει νά περιορίζεται σέ ἕνα σημαινόμενο, ἀλλά ὀφείλει νά ἁπλώνει τό νόημά της ἔτσι ὥστε νά γίνεται σύμβολο.
…………………………………………………………………….
*Ἄς εἶναι ἡ ἀπόδοση μικρό μνημόσυνο γιά τήν Ζηνοβία Δρακοπούλου, τήν Ἀθηνᾶ Γορδιάνου, τό ζεῦγος Ἕλλης καί Κώστα Κουνάδη, πού κοιμήθηκαν ὁ ἕνας μετά τόν ἄλλο στήν ἴδια χρονιά.
** Ἄς θυμηθοῦμε ἐδῶ τό χαρακτηριστικό τίτλο στό ἔργο τοῦ Φίλιππου Σέραρντ ” Τό Ἱερό στή Ζωή καί στήν Τέχνη ” , Ἀκρίτας, Μετάφραση Ἰωσήφ Ροηλίδη,1994 , γραμμένο στήν Λίμνη Εὐβοίας τό 1992. Στό πρῶτο κιόλας κεφάλαιο μέ τίτλο Προϋποθέσεις τοῦ Ἱεροῦ γράφει : Ὁ Θεός εἶναι ἡ ἀρχή καί ἡ πηγή τῆς ὁλότητας καί χωρίς τή συμμετοχή στόν Θεό δέν μποροῦμε νά ξεφύγουμε οὔτε ἀπό τή διάσπαση καί τήν ἀποσύνθεση, οὔτε ἀπό τήν ἀποξένωση, ὅσο κι ἄν παλεύουμε ἐναντίον τους.
Ἦσαν πραγματικά συγγενῆ πνεύματα μέ τήν φίλη του Kathleen Raine .
Kathleen Raine
Μαγικό Ξόρκι γιά τήν Δημιουργία
Ἀπόδοση Νατάσα Κεσμέτη
Μές στόν ἀνθό ὑπάρχει σπόρος,
Μέσα στό σπόρο φυτρώνει δέντρο,
Μέσα στό δέντρο ἁπλώνεται δάσος.
Στό δάσος μέσα
καίει φωτιά,
Καί κεῖ μιά πέτρα λειώνει
Στήν πέτρα μέσα δαχτυλίδι ἀπό σίδερο.
Στό δαχτυλίδι μέσα βρίσκεται ἕνα Ο,
Μέσα στό Ο κοιτάζει ἕνα μάτι
Στό μάτι μέσα κολυμπάει πέλαγο,
Καί μές στό πέλαγο ἀντανακλᾶται οὐρανός,
Καί πάνω κεῖ στόν οὐρανό ἥλιος πού λάμπει,
Μέσα στόν ἥλιο ἕνα πουλί χρυσό
Mές στό πουλί μιά καρδιά πάλλει
κι ἀπ’τήν καρδιά τραγούδι κυλᾶ
Καί στόν τραγούδι λόγος τραγουδᾶ.
Στόν λόγο μέσα ἕνας κόσμος μιλᾶ,
Κόσμος θλίψης, κόσμος χαρᾶς,
Ἡ ἀγάπη μου ἀπό χαρά καί θλίψη ξεπηδᾶ.
Ὤ ἀγάπη, ἀγάπη μου, ἕνας κόσμος ξεπηδᾶ,
στόν κόσμο πάνω ἥλιος λάμπει,
Καί μές στόν ἥλιο καίει φωτιά,
Στή φωτιά φλέγεταί μου ἡ καρδιά,
Καί στήν καρδιά μου πουλί πάλλει,
Καί στό πουλί ὀφθαλμός ἀνοίγει.
Μέσα στόν ὀφθαλμό, γῆ, οὐρανός καί γῆ,
Γῆ οὐρανός καί πέλαγο μέσα σέ Ο
Βρίσκονται σάν τόν σπόρο στόν ἀνθό.
Kathleen Raine
Τό Δωμάτιό της
Ἀρχή-ἀρχή, ὅταν νά ἀναπνέεις ἔπαψες,
Μήτε λουλούδι μήτε φύλλο ἔμαθε πώς πέρασες,
Μετά, ἕνα-ἕνα,
Κάθε πράγμα μικρό στήν ἄκρη μαζεμένο,
Τό γυάλινο δισκάκι
Τῶν φαρμάκων ἀδειασμένο,
Ποιήματα ἀκόμη ἀγαπημένα
Χρόνια μετά πού θάμπωσαν τά μάτια
Μ’ ἄλλα κλειστά βιβλία βαλμένα,
Κι ἀπ’ τή βιτρίνα σου
Κείνου τοῦ φίλου σου καί τοῦ ἄλλου
Ἐνθύμια πού θά ξεχάσουν
Πῶς ἡ μικρούλα κουκουβάγια, μιά ρόδων γυάλα
Γιά πρές παπιέ ἡ Γέφυρα τοῦ Doon ,
Τό γιαπωνέζικο σερβίτσιο τοῦ τσαγιοῦ,
Ἐδῶ ἀκριβῶς, ζοῦσαν στό ράφι τους,
Τόσον καιρό, καί κεῖ,
Τίς μνῆμες δένανε μαζί,
Δένοντας τήν ἀγάπη σου,
Ἄνδρα καί κόρη σέ παλιά φωτογραφία,
Πλεγμένο τῆς ζωῆς σου ὑφάδι
Κουρέλι ἀπορριγμένο ἱστοῦ,
Σάρωμα ἀπό δωμάτιο βουβό
Κεῖνο πού ἦταν σπιτικό.
( The Oval Portrait and Other Poems (Enitharmon Press 1977).
** Ἡ ἀναφορά στήν Γέφυρα τοῦ ποταμοῦ Doon στή Σκωτία, εἶναι ταυτοχρόνως λογοτεχνικά ἀναφορά στόν ποιητη Robet Burns καί ἰδιαίτερα στό ποίημά του Tam o’ Shanter, πού δημοσιεύθηκε τό 1791. Ἡ συγκεκριμένη γέφυρα ἀποτελεῖ σημεῖο διαφυγῆς και σωτηρίας γιά τόν ἥρωα τοῦ ποιήματος.