του Μάριου Μπέγζου (*)
- Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η ιδιώτευση. Ό,τι απουσιάζει είναι το κοινό όραμα. Πλεόνασμα ατομικότητας και έλλειμμα συλλογικότητας συνιστούν την κρίση των μεταμοντέρνων καιρών μας.
Ενα γνώρισμα της πραγματικότητας των ημερών μας είναι η αντικοινωνικότητα. Στην σχέση ατόμου-κοινωνίας επικρατεί ανισορροπία ανάμεσα στους δυο όρους , τον άνθρωπο και το σύνολο.
Ο πολίτης υπάγεται στον πελάτη, η πολιτική υποκύπτει στην οικονομία, η δημοκρατία υπόκειται στην αγορά. Ο ατομικισμός καθορίζει την πραγματικότητά μας και διαβρώνει την κοινωνικότητα.
Άλλο γνώρισμα των καιρών μας είναι η ανορθολογικότητα: αποστροφή του ορθολογικού και επιστροφή του ανορθολογικού. «Σαφήνεια μέσων και ασάφεια σκοπών χαρακτηρίζουν την εποχή μας» (Αινστάιν).
Οι καιροί μας συνδυάζουν ορθολογικότητα μέσων και ανορθολογικότητα σκοπών. Γνωρίζουμε «τι» να κάνουμε και «πώς» να το επιτύχουμε. Αγνοούμε «γιατί» το πράττουμε και «για τι» το προσπαθούμε.
Απουσιάζουν οι σκοποί και οι στόχοι, ενώ πλεονάζουν τα μέσα και οι μέθοδοι. Το νόημα της ζωής και η σημασία των πραγμάτων φαίνεται πως μας διαφεύγουν.
2. Στην αντικοινωνικότητα του ατομικισμού μπορεί να προταθεί ο προσωποκεντρισμός. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν εκλαμβάνεται ως άτομο, μοναδικό και μοναχικό, απελευθερωμένο κι απομονωμένο, αλλά θεωρείται ως πρόσωπο, κοινωνικό και ιστορικό, με δεσμούς χωρίς δεσμά και μοναδικότητα χωρίς μοναχικότητα.
Στον ανορθολογισμό μπορεί να αντιπροταθεί ο αποφατισμός. Ο ορθός λόγος χρειάζεται για την γνώση της αλήθειας, αλλά όμως δεν αρκεί μόνος του.
Αποφατισμός λέγεται η αυτοκριτική του ορθού λόγου, η μετριοφροσύνη («εν οίδα ότι ουδέν οίδα») και η ταπεινοφροσύνη («γνώθι σαυτόν»).
Δίδυμο θεμέλιο της νεωτερικότητας είναι το άτομο και ο ορθός λόγος. Όμως η σύγχρονη μετανεωτερικότητα αμφισβητεί τα θεμέλια του διαφωτισμού.
Με τον ατομικισμό εκφυλίζεται η μετανεωτερικότητα σε αντικοινωνικότητα. Με τον ανορθολογισμό ναρκοθετεί τον ορθολογισμό.
(*) Το κείμενο του Μάριου Μπέγζου είχε δημοσιεύσει ο Παναγιώτης Δρακόπουλος στον προσωπικό του λογαριασμό στο fb